Geoportal, zgodnie z definicją prof. Gaździckiego, to „witryna internetowa lub jej odpowiednik, zapewniająca dostęp do usług danych przestrzennych”, które umożliwiają m.in. wyszukiwanie, przeglądanie, pobieranie, a nawet transformację danych przestrzennych.

Geoportale można postrzegać jako dostępną publicznie w internecie wizytówkę zaawansowanych systemów informacji przestrzennej (tzw. web SIP) funkcjonujących w ramach urzędów czy instytucji. Ze względów ekonomicznych oraz potencjału informacyjnego, jaki w sobie kryją, geoportale można traktować jako pierwszy punkt dostępu do informacji przestrzennej przed terenowymi oględzinami nieruchomości.

Nie sposób wymienić wszystkich geoportali szczebla krajowego, wojewódzkiego bądź powiatowego, z których mogą skorzystać pośrednicy w obrocie nieruchomościami podczas kameralnego pozyskiwania danych przestrzennych. Warto zwrócić jednak szczególną uwagę na sześć geoportali szczebla krajowego (Rysunek 1), z których można pozyskać przydatne informacje o nieruchomościach:

1. Geoportal krajowy – geoportal.gov.pl (Główny Urząd Geodezji i Kartografii),
2. Bank Danych o Lasach (Generalna Dyrekcja Lasów Państwowych),
3. Geoserwis (Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska),
4. GeoLog (Państwowy Instytut Geologiczny),
5. Hydroportal (Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej),
6. Portal mapowy e-zabytek (Narodowy Instytut Dziedzictwa).

Rysunek 1. Wybrane geoportale szczebla krajowego: a) Geoportal krajowy – geoportal.gov.pl, b) Bank Danych o Lasach, c) Geoserwis, d) GeoLog, e) Hydroportal, f) portal mapowy e-Zabytek

Charakterystyka wybranych geoportali

Geoportal krajowy (Główny Urząd Geodezji i Kartografii)
Adres WWW: http://geoportal.gov.pl/
Adres geoportalu: http://mapy.geoportal.gov.pl/imap/

Głównym celem Geoportalu krajowego, który stanowi centralny węzeł Infrastruktury Informacji Przestrzennej (IIP), jest przechowywanie i wyświetlanie na żądanie użytkownika danych przestrzennych zgromadzonych w Państwowym Zasobie Geodezyjnym i Kartograficznym.

Do najciekawszych funkcjonalności Geoportalu krajowego należy zaliczyć:

• przeglądanie danych o charakterze katastralnym na tle ortofotomapy,
• wykonywanie pomiarów liniowych oraz powierzchniowych,
• określania cech budynków i cech terenów przyległych na tle ortofotomapy oraz Bazy Danych Obiektów Topograficznych – BDOT 10k,
• wyświetlanie ortofotomap archiwalnych przechowywanych w Centralnym Ośrodku Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej, pokazujących zmiany użytkowania terenu w czasie,
• wyświetlania numerycznego modelu terenu: mapa hipsometryczna, mapa cieniowana,
• przeglądanie danych Ewidencji Gruntów i Budynków dla Ośrodków Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej, które wystawiły taką usługę,
• prezentacja granic administracyjnych oraz granic jednostek specjalnych w tym sądów rejonowych, w których przechowywane są Księgi Wieczyste,
• wyświetlanie mapy sozologicznej prezentującej źródła degradacji środowiska mogące wpływać negatywnie na nieruchomość.

Należy podkreślić, że istnieje również mobilna wersja Geoportalu krajowego o nazwie Geoportal Mobile, którą można zainstalować na smartfonie lub tablecie. Zapewnia ona dostęp do rejestrów państwowych udostępnianych przez Główny Urząd Geodezji i Kartografii. Umożliwia m.in. wyszukanie, lokalizację i nawigowanie się do działek ewidencyjnych oraz adresów, będąc bezpośrednio w terenie.

Bank Danych o Lasach (Generalna Dyrekcja Lasów Państwowych)
Adres WWW: http://www.bdl.lasy.gov.pl/portal/
Adres geoportalu: http://www.bdl.lasy.gov.pl/portal/mapy

Celem Banku Danych o Lasach jest gromadzenie, systematyczne uzupełnianie, aktualizacja, przechowywanie danych o lasach wszystkich form własności oraz prezentacja, rozpowszechnianie i udostępnianie informacji o nich. Dzięki temu geoportalowi możliwe jest przeglądanie pięciu map tematycznych:

• mapy podstawowej z wydzieleniami leśnymi,
• mapy form własności,
• mapy drzewostanów,
• mapy zbiorowisk roślinnych,
• mapy siedlisk leśnych.

Do najciekawszych zastosowań należy zaliczyć, poza prezentacją map tematycznych, również możliwość wyświetlenia opisu taksacyjnego drzewostanu, który zawiera: dokładną lokalizację drzewostanu (adres leśny i administracyjny) oraz rodzaj użytku gruntowego i jego powierzchnię, opis siedliska leśnego z uwzględnieniem informacji o terenie, glebie, pokrywie gleby i runie leśnym, funkcje lasu i cele gospodarowania: typ drzewostanu (o kierunku gospodarczym lub ochronnym, odpowiednio do funkcji lasu) oraz wiek dojrzałości rębnej drzewostanu, opis drzewostanu wraz z liczbowymi elementami jego charakterystyki (średnie wymiary drzew, klasa bonitacji drzewostanu, miąższość grubizny, przyrost miąższości), planowane czynności gospodarcze (www.bdl.lasy.gov.pl).

Geoserwis (Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska)
Adres WWW: http://www.gdos.gov.pl/
Adres geoportalu: http://geoserwis.gdos.gov.pl/mapy/

Celem głównym Geoserwisu jest prezentowanie obszarów oraz granic różnych form ochrony przyrody, takich jak: pomniki przyrody, użytki ekologiczne, rezerwaty, parki krajobrazowe, parki narodowe, obszary chronionego krajobrazu, zespoły przyrodniczo-krajobrazowe, obszary ptasie oraz siedliskowe „Natura 2000”.

Do najciekawszych zastosowań należy zaliczyć możliwość automatycznego obliczenia odległości do wszystkich form ochrony przyrody znajdujących się w promieniu do 30 km od nieruchomości. Inną przydatną funkcjonalnością jest sposobność wyświetlenia map hałasu wzdłuż ważniejszych ciągów komunikacyjnych: dróg krajowych i autostrad (GDDKiA) oraz ważniejszych linii kolejowych (PKP PLK S.A.).

GeoLog (Państwowy Instytut Geologiczny)
Adres WWW: http://www.pgi.gov.pl/
Adres geoportalu: http://m.bazagis.pgi.gov.pl/cbdg/

Geoportal GeoLog jest działającą zarówno na smartfonach czy tabletach, jak i komputerach stacjonarnych mobilną geoprzeglądarką danych geologicznych zgromadzonych w Centralnej Bazie Danych Geologicznych (CBDG). GeoLog prezentuje usługi mapowe WMS serwowane z CBDG oraz umożliwia wczytanie danych z zewnętrznych geoportali (np. dane o charakterze katastralnym z geoportal.gov.pl).

GeoLog prezentuje kilkanaście klas tematycznych, do najbardziej przydatnych należy zaliczyć warstwę: Geozagrożenia i antropopresja. Na wymienionej warstwie prezentowane są dane o lokalizacji i atrybutach obiektów, takich jak: oczyszczalnie ścieków, stacje paliw, magazyny substancji niebezpiecznych, zakłady przemysłowe, miejsca zrzutu ścieków, składowiska odpadów niebezpiecznych, mogilniki, elektrownie oraz emitory pyłów i gazów. Niewątpliwie należy zauważyć, że bliskość wymienionych wyżej obiektów może mieć wpływ na wartość, atrakcyjność nieruchomości.

Hydroportal (Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej)
Adres WWW: https://isok.gov.pl/hydroportal.html
Adres geoportalu: https://wody.isok.gov.pl/imap_kzgw/?gpmap=gpMRP

Celem głównym Hydroportalu jest publikowanie map zagrożenia powodziowego i map ryzyka powodziowego w skali 1:10 000 w formacie PDF. Wymienione mapy zostały przekazane przez Prezesa Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej organom administracji wskazanym w ustawie prawo wodne art. 88f (Ustawa z dnia 18 lipca 2001) i jako oficjalne dokumenty planistyczne, zgodnie ze znowelizowaną ustawą, mogą stanowić podstawę do podejmowania działań związanych z planowaniem przestrzennym i zarządzaniem kryzysowym.

Mapy zagrożenia powodziowego zostały sporządzone dla obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi wskazanych we wstępnej ocenie ryzyka powodziowego. Na mapach zagrożenia powodziowego przestawiono obszary o określonym prawdopodobieństwie wystąpienia powodzi (raz na 500 lat, raz na 100 lat i raz na 10 lat) oraz obszary narażone na zalanie w przypadku m.in. zniszczenia lub uszkodzenia wału przeciwpowodziowego. Pokazano ponadto głębokość wody oraz jej prędkość i kierunek przepływu – dla miast wojewódzkich, miast na prawach powiatu oraz miast o liczbie mieszkańców przekraczającej 100 tys.

Na mapach ryzyka powodziowego przedstawiono szacunkową liczbę ludności zamieszkującej obszar zagrożony powodzią, a w przypadku nieruchomości mogących ulec zalaniu: budynki mieszkalne, zabytkowe oraz o szczególnym znaczeniu, a także wartości potencjalnych strat dla poszczególnych klas użytkowania terenu, tj. tereny zabudowy mieszkaniowej, tereny przemysłowe, tereny komunikacyjne, lasy, tereny rekreacyjno-wypoczynkowe, użytki rolne i wody (www.isok.gov.pl).

Do najciekawszych zastosowań należy zaliczyć możliwość określenia, czy nieruchomość jest narażona zalaniem wodami powodziowymi oraz prawdopodobieństwo tego zalania i potencjalne straty z tego wynikające.

Portal mapowy e-zabytek (Narodowy Instytut Dziedzictwa)
Adres WWW: http://www.zabytek.gov.pl/
Adres geoportalu: http://www.mapy.zabytek.gov.pl/nid/

Za pośrednictwem portalu mapowego e-Zabytek można analizować dane przestrzenne dotyczące zabytków wpisanych do rejestru zabytków, obiektów uznanych przez Prezydenta RP za pomniki historii oraz polskich miejsc wpisanych na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Na geoportalu Narodowego Instytutu Dziedzictwa (NID) widoczne są obiekty wpisane do rejestru i istniejące w terenie. Dane są reprezentacją całości rejestrowej dokumentacji konserwatorskiej, jaka dotarła do NID i następnie została przetworzona do postaci cyfrowej.

Do najciekawszych zastosowań należy zaliczyć możliwość wyświetlenia daty oraz numeru wpisu do rejestru zabytków. Niniejszy geoportal aktualizowany jest w cyklach półrocznych.

Podsumowanie

Podsumowując, należy podkreślić, że geoportale szczebla krajowego mogą być pierwszym punktem dostępu do informacji przestrzennej, lecz należy pamiętać, iż do prezentowanych danych należy podchodzić z pewną dozą ostrożności, przez co mogą one stanowić punkt wyjścia (razem z materiałami podstawowymi) przed oględzinami w terenie. Żaden system informatyczny nie zastąpi wiedzy specjalnej oraz zdrowego rozsądku pośrednika w obrocie nieruchomościami przeprowadzającego wywiad terenowy nieruchomości.

dr Łukasz Halik - Adiunkt w Zakładzie Kartografii i Geomatyki Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, członek Stowarzyszenia Rzeczoznawców Majątkowych Województwa Wielkopolskiego, prowadzi szkolenia z zakresu praktycznego wykorzystania geomatyki i systemów informacji przestrzennej w pracy rzeczoznawców majątkowych i pośredników w obrocie nieruchomościami. Naukowo zajmuje się badaniem zastosowania geomatyki w gospodarce nieruchomościami oraz wizualizacjami typu rozszerzona i wirtualna rzeczywistość.