W okresie, kiedy notowaliśmy rekordowo niskie temperatury tej zimy, dwa polskie miasta znalazły się w czołówce rankingu najbardziej zanieczyszczonych miast na świecie. Wrocław znalazł się na pierwszej pozycji, a Warszawa na dziesiątej. Czy to domy jednorodzinne odpowiadają za wzmożony smog w Polsce?

Jak podaje Światowa Organizacja Zdrowia, aż 43% śmiertelnych przypadków choroby płuc może mieć związek ze smogiem. Sytuacja jest wyjątkowo trudna, kiedy trwa pandemia koronawirusa, bo uwodniono, że COVID-19 rozprzestrzenia się szybciej tam, gdzie powietrze jest zanieczyszczone smogiem.

Może to budzić szczególny niepokój wtedy, gdy na przystankach komunikacji w dużych miastach widnieje komunikat, że jakość powietrza jest krytyczna. W takich warunkach spacer po dworze może wyrządzić więcej szkody niż pożytku. W końcu z każdym haustem wciąganym do płuc wdychamy także zanieczyszczenia, w tym rakotwórczy benzoapiren. Może on także powodować astmę, zapalenie płuc czy choroby układu krążenia.

Smog w mieście

Wydawałoby się, że największym zagrożeniem dla czystego powietrza w miastach są kopcące kominy fabryk. Jednak jak wynika z przeprowadzonych w 2019 roku badań przez Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania Emisjami struktura źródeł smogu jest następująca:

• 46% - piece „kopciuchy” i lokalne kotłownie węglowe,
• 20% - przemysł,
• 12% - rolnictwo,
• 8% - transport drogowy.

Okazuje się więc, że to wcale nie rury wydechowe samochodów odpowiadają za zmącone pyłem powietrze w miastach. Gdyby tak było, to zima w tym roku powinna pozwolić nam trochę odetchnąć od smogu, bo ruch na mieście jest o wiele mniejszy – w końcu większość uczniów, wszyscy studenci i część pracowników pracuje i uczy się zdalnie. Mniej jest również połączeń kolejowych, autobusowych czy tramwajowych.

Winni są właściciele domów jednorodzinnych, którzy ogrzewają je piecami starego typu na węgiel. Jak podaje Polski Związek Firm Deweloperskich, jeden dom jednorodzinny opalany "kopciuchem" jest w stanie wytworzyć więcej smogu niż budynek mieszkalny zasilany i ogrzewany z sieci.

Czy to domy jednorodzinne odpowiadają za smog?

Jak to działa, skoro domy starego typu są zlokalizowane najczęściej poza centrami miast, a to w nich jest największy problem ze smogiem? Zanieczyszczenia najmocniej oddziałują nie w miejscu, w którym są emitowane, ale od kilkuset metrów do kilku kilometrów dalej. Przenosi je wiatr. Kiedy podmuchy wyhamowują (w warunkach zagęszczonej zabudowy), pył opada i tworzy się smog.

Kiedy temperatury spadają, właściciele domów jednorodzinnych grzeją nie tylko drewnem i węglem, ale wszystkim, co wpadnie im w ręce. Często nie jest to spowodowane złą wolą, ale po prostu uwarunkowaniami ekonomicznymi. Palenie węglem w końcu jest o wiele tańsze niż ekologiczne metody ogrzewania.

Zgodnie z danymi „Krajowego Programu Ochrony Powietrza do 2020” wciąż 70% domów jest ogrzewanych tradycyjną metodą. A dym wydobywający się z kominów jest częścią tak zwanej niskiej emisji, czyli zanieczyszczenie dochodzi do wysokości 40m. I to właśnie niska emisja odpowiada za zanieczyszczenie powietrza w Polsce.

Jak temu zaradzić? Programy poprawiające standardy ogrzewania

Jak wylicza Instytut Badań nad Bezpieczeństwem, Energii i Klimatem kompleksowa modernizacja budynków jednorodzinnych może sprawić, że jakość powietrza w Polsce znacząco się poprawi, nawet już w ciągu kilkunastu lat.

Od 10 marca 2020 roku obowiązuje unijna dyrektywa dotycząca charakterystyki energetycznej budynków (EPBD), która zakłada, że do 2050 roku sektor budowlany nie powinien emitować w ogóle dwutlenku węgla.

W związku z tym rząd wprowadził program Czyste Powietrze, czyli możliwość uzyskania dofinansowania dla właścicieli domów jednorodzinnych na wymianę źródeł ciepła i prace związane z termomodernizacją. Można także skorzystać z podatkowej ulgi termomodernizacyjnej, która pozwala odliczyć sobie od dochodu do opodatkowania nawet 53 tys. zł, co przekłada się na realne oszczędności.

Ważną częścią kampanii antysmogowej są także działania edukacyjne. Istnieje internetowy portal Polski Alarm Smogowy, gdzie można sprawdzić, w jakim miejscu jest krytyczny poziom zanieczyszczenia powietrza. Dzięki temu możemy zweryfikować, czy spacer po dworze rzeczywiście przyczyni się do poprawy naszego samopoczucia, czy może skończy się dusznościami, bólem głowy czy katarem z powodu nadmiernej ilości smogu.

Warto także wiedzieć, że od początku tego roku obowiązują nowe normy WT, które obniżyły maksymalne limity wykorzystania w budownictwie mieszkaniowym energii pierwotnej. W związku z tym trzeba budować tak, aby zwiększyć wykorzystanie energii odnawialnej, montując na przykład pompę ciepła albo panele fotowoltaiczne.

Anna Serafin - Absolwentka Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu na kierunku finanse i rachunkowość. Specjalizuje się w finansach osobistych, finansach firmowych oraz w nieruchomościach. Jej misją jest przekładanie specjalistycznego języka z aktów prawnych i dokumentów bankowych oraz tych związanych z nieruchomościami na słowa zrozumiałe dla każdego.