Kolektory słoneczne to urządzenia do przekształcania powstałej w wyniku promieniowania słonecznego energii na ciepło. Docierająca do kolektora energia zmienia się na energię cieplną danego nośnika, np. wody lub powietrza.
Co to są kolektory słoneczne?
To właśnie do podgrzewania wody najczęściej wykorzystuje się kolektory słoneczne, bo sprawdzają się one w przypadku wody użytkowej, basenowej, centralnego ogrzewania oraz do chłodzenia budynków czy wytwarzania ciepła technologicznego. Specjalne kolektory cieczowe płaskie bądź próżniowe oparte są na prostej instalacji, wyposażonej w kolektory słoneczne, regulator temperatur, pompę, naczynie przeponowe oraz zbiornik, w którym magazynowana jest ciepła woda użytkowa. Ewentualnie system może być wzbogacony o dodatkowe źródło ciepła, takie jak kocioł czy kominek.
Rodzaje kolektorów słonecznych
Powracając do tradycyjnego podziału kolektorów słonecznych wyróżnia się kolektory płaskie i próżniowe. W przypadku pierwszych klasyfikuje się je jeszcze na: cieczowe, gazowe, dwufazowe. Każdy kolektor płaski wyposażony jest w wymiennik ciepła w postaci miedzianych rurek, izolację z wełny mineralnej, a także taki kolektor posiada przezroczyste pokrycie oraz absorber. Żywotność kolektora płaskie szacuje się na ponad 25 lat, dlatego z powodzeniem cały systemy stosuje się w budynkach mieszkalnych, gdzie dostępność do ciepłej wody stanowi ważny aspekt społeczny i ekonomiczny. Kolektory są wręcz niezbędne, gdy dany budynek nie ma dostępu do miejski sieci lub gdy często występują przerwy w dostawach energii.
Natomiast w skład kolektora próżniowo-rurowego wchodzi więcej elementów. Po pierwsze jest to system rur próżniowych, gdzie ciepło kumulowane jest przez absorber. Fakt, że system znajduje się w próżni usprawnia działanie instalacji na różnych szerokościach geograficznych. Bez znaczeniu jest wówczas temperatura zewnętrzna, gdyż ciepło pobierane jest w każdy słoneczny dzień, również przy siarczystym mrozie. W niektórych kolektorach stosuje się także zwierciadło, aby doświetlić absorber w zacienionym miejscu. Kolektory próżniowo-rurowe są bardziej wydajne niż kolektory płaskie, ale ich żywotność jest krótsza i wnosi około 20 lat. Ponadto kolektory próżniowe są droższe ze względu na kosztowniejsze elementy instalacji. Nie przekłada się to jednak na trwałość – są zdecydowanie mniej odporne na grad czy śnieg. Zamarznięcie instalacji oznacza konieczność zakupu nowego urządzenia. W przypadku kolektorów płaskich obieg można odwrócić.
Kolektory słoneczne to niezwykle cenne urządzenia, ponieważ w ciągu roku mogą wytworzyć nawet 60% ciepła niezbędnego do ogrzania wody użytkowej. Różnica między kolektorami próżniowymi a płaskimi dotyczy też powierzchni zabudowy, te pierwsze wymagają jej o 1/3 mniej. Zasada działania kolektorów jednak zawsze jest taka sama, czyli skupienie promieni słonecznych oraz ich odbijanie do absorbera. Dlatego dla optymalizacji skuteczności działania sprzęt powinien poruszać się zgodnie z ruchem słońca, aby pobierać jak najwięcej promieni. Taki mechanizm związany jednak jest z dodatkowymi kosztami. Opisując zasady działania kolektorów w sposób matematyczny można określić to jako stosunek energii pobranej przez element roboczy do ilości promieniowania zatrzymanego przez urządzenie. Przy wyliczeniach efektywności kolektora płaskiego należy uwzględnić jeszcze zmienność temperatury otocznia.