Wybór ogrzewania domu to dziś kwestia zarówno ekologii, jak i kosztów. Źródło ciepła i sposób jego rozprowadzania po wnętrzach mają duże znaczenie dla jakości energetycznej budynku, a co za tym idzie domowego budżetu. Osoby planujące budowę lub zakup domu powinny mieć pełne rozeznanie wśród systemów grzewczych dostępnych obecnie na rynku. Dzięki temu mogą podjąć świadomą decyzję, która wpływa na rentowność całej inwestycji.

Z tego artykułu dowiesz się:

• Czym jest ogrzewanie centralne (CO) w domu?

• Jakie mogą być źródła ciepła w domu?

• W jaki sposób ciepło może być rozprowadzane po domu?

• Jaki sposób ogrzewania domu jest najlepszy?

Czym jest ogrzewanie centralne (CO) w domu?

Układ centralnego ogrzewania CO ma dwa najważniejsze zadania. Pierwszym jest wytworzenie, a drugim rozprowadzenie ciepła po pomieszczeniach. Oznacza to, że do efektywnego funkcjonowania niezbędne są źródło energii, system dystrybucji i odbiorniki ciepła. Większość mieszkań w zabudowie wielorodzinnej podłączona jest do miejskiej sieci ciepłowniczej i jest to bardzo wygodne rozwiązanie. Jednak w przypadku zabudowy wolnostojącej ta opcja rzadko jest dostępna. Najczęściej właściciele domu sami muszą zadbać o swój domowy system CO. Jak wspomniałam, decyzja ta ma wpływ między innymi na koszty związane z utrzymaniem domu, ale nie tylko.

Domy na sprzedaż

Planując budowę systemu grzewczego, musimy podjąć decyzję dotyczącą schematu jego instalacji. Otwarty układ CO to system, w którym źródło ciepła i wszystkie pozostałe elementy takie jak rurociągi, armatura czy odbiorniki ciepła pozostają w bezpośrednim i stałym połączeniu z powietrzem. Miejsce tego połączenia jest kluczowe dla bezpieczeństwa całej instalacji. Jest nim otwarte, przelewowe naczynie wzbiorcze. To zazwyczaj pojemnik wykonany ze stali, po części wypełniony wodą i położony wyżej niż najwyższy punkt całej instalacji. Jego kształt, pojemność, oprzyrządowanie i miejsce usytuowania ściśle określają polskie normy. Wszystko po to, by w razie przegrzania źródła ciepła naczynie przejęło nadciśnienie wody i odprowadziło je poza system grzewczy. Zabezpieczenie tego typu jest zwykle stosowane przy kotłach na paliwo stałe czy kominkach, czyli źródłach ciepła, których nie można natychmiast wygasić. Jednak obecnie są już dostępne rozwiązania pozwalające tworzyć zamknięte układy CO z takimi źródłami ciepła.

W układzie CO zamkniętym, otwarte, przelewowe naczynie wzbiorcze zastąpiono zbiornikiem ciśnieniowym. Rozwiązanie to stosuje się przy kotłach gazowych i olejowych, gdzie paliwo dostarczane jest automatycznie oraz w elektrycznych urządzeniach grzewczych. Tego rodzaju źródła ciepła można od razu wyłączyć i zabezpieczenie ich zaworem bezpieczeństwa i ciśnieniowym naczyniem przeponowym wystarczy. W układzie zamkniętym maksymalna temperatura pracy kotła wynosi 85 stopni Celsjusza, a dopuszczalne ciśnienie w czasie pracy nie powinno przekraczać 1,5 bara.

Jakie mogą być źródła ciepła w domu?

Ogrzewanie należy do najdroższych instalacji w całym budynku. Wybór systemu ciepłowniczego należy dobrze przemyśleć, ponieważ jego zmiana wiąże się ze sporymi kosztami. Do niedawna najczęściej spotykanym sposobem ogrzewania domów były piece i kotły na węgiel lub inne paliwo stałe. Dziś coraz częściej stosowane są bardziej ekologiczne i opłacalne rozwiązania.

Domy na sprzedaż

Kocioł centralnego ogrzewania

Wiele osób szukających ogrzewania do swojego domu myli pojęcie pieca z kotłem CO. Piec to miejscowe źródło energii, które powoli oddaje ciepło tylko do tego pomieszczenia, w którym się znajduje. Tradycyjny piec pozbawiony jest więc systemu dystrybucji i sam przekazuje ciepło. Podobnie może działać kominek, choć częściej jest on podłączany pod system kanałów dystrybuujący ciepłe powietrze także do innych pomieszczeń.

Obecnie osoby używające określenia piec najczęściej mają na myśli kocioł na paliwo stałe czyli na przykład węgiel kamienny, ekogroszek, drewno czy pellet drzewny. Na rynku dostępne są również kotły na paliwo ciekłe, gazowe i kotły elektryczne. Ten podział ze względu na źródło energii ma wpływ na wydajność systemu grzewczego, koszty jego eksploatacji oraz poziom emitowanych zanieczyszczeń. Zasada działania tych urządzeń ciepłowniczych jest jednak podobna. Najczęściej ogrzewają wodę, która przekazuje następnie ciepło do grzejników zainstalowanych w pomieszczeniach lub systemu kapilarnego w podłodze czy ścianach. Kocioł stawiany jest zwykle w piwnicy lub dostosowanym do tego celu pomieszczeniu gospodarczym. Nowoczesne urządzenia na paliwo ciekłe lub prąd nie wymagają codziennej obsługi i są bardziej ekologiczne. Ceną za to bywają jednak wyższe koszty ogrzewania budynku.

Pompa ciepła

Coraz popularniejszym systemem grzewczym są pompy ciepła. To bardzo efektywne urządzenie, które nie emituje energii, lecz pobiera ją z otoczenia. W praktyce oznacza to, że wykorzystuje ciepło skumulowane wokół nas. Pompy działają dzięki wytwarzaniu obiegu energii pomiędzy obszarami, w których panują różne temperatury. Pobierają ciepło z powietrza, gruntu lub wody i przenoszą je do domowej instalacji grzewczej. Emiterami w tym systemie mogą być grzejniki lub system ogrzewania podłogowego.

Kluczowym parametrem, który bierze się pod uwagę, dobierając rodzaj i moc pompy, jest zapotrzebowanie budynku na ciepło, czyli nieodnawialną energię pierwotną (Ep), która jest niezbędna do ogrzewania, wentylacji czy podgrzania wody. Właśnie dlatego, decydując się na pompę jako główne źródło ciepła w domu, należy zadbać o ograniczenie strat, które wpływają na zapotrzebowanie energetyczne budynku. Newralgicznymi punktami, przez które dom traci energię, są system wentylacji, ściany, okna, dach oraz podłoga.

Kominek

Za główne źródło ciepła w domu z powodzeniem może służyć kominek, jeśli tylko jest podłączony pod odpowiedni system dystrybucji energii. Palenisko może ogrzewać wodę, która następnie przepływa przez grzejniki. Rozwiązanie to nazywane jest płaszczem wodnym. Omawiane źródło ciepła da się też wykorzystać przy ogrzewaniu podłogowym. Co ważne kominek może stanowić serce systemu nawiewnego, który ogrzewa pomieszczenia ciepłym powietrzem. Kluczowa jest odpowiednia moc urządzenia i dobrze dobrane paliwo opałowe. Dla domu o powierzchni 100 metrów kwadratowych zaleca się kominek o mocy około 8-10 kW. Należy też wybrać wkład o wydajności energetycznej na poziomie 70-80%.

Punktowe źródła ciepła

Punktowe źródła ciepła, czyli piece, kominki i kozy do dziś z powodzeniem służą do ogrzewania domu. Piece bez systemu rozprowadzania energii mogą ogrzewać każde pomieszczenie z osobna lub dostarczać ciepła dodatkowo w miejscach, gdzie jest to potrzebne. Tradycyjne piece i kominki to nie tylko emitery energii cieplnej, ale i stylowe elementy aranżacji. Właśnie dlatego dziś coraz czyściej pełnią głównie funkcję estetyczną. Jednak w mroźne dni z pewnością można docenić również ich pierwotne znaczenie. Główną wadą tego typu rozwiązań jest konieczność utrzymywania ognia i stałej nad nim kontroli. Pomieszczenia z piecem punktowym wolno się nagrzewają, ale też dłużej tracą ciepło. Kominki, piece i kozy na drewno to dodatkowo urządzenia mało ekologiczne, które wymagają stałego czyszczenia paleniska i przeprowadzania cyklicznych kontroli przewodu kominowego.

Nie oznacza to jednak, że punktowe źródła ciepła nie mogą być nowoczesne i ekologiczne. W polskich domach coraz częściej montowane są kominki elektryczne lub biokominki. Jako punktowe urządzenia grzewcze mogą być też stosowane panele i maty elektryczne oraz na podczerwień.

W jaki sposób ciepło może być rozprowadzane po domu?

Grzejniki

Wymiana źródła ciepła, choć kosztowna, jest dużo prostsza niż zmiana systemu dystrybucji ciepła. Dlatego wybierając dom z drugiej ręki, upewnijmy się, że sieć zainstalowana w budynku nam odpowiada.

Najpopularniejszym odbiornikiem ciepła są grzejniki ścienne. Można je łatwo połączyć z każdym rodzajem kotła czy kominka, a przy zastosowaniu odpowiednich technologii również z pompą ciepła. Urządzenia te działają dzięki zjawisku zwanemu konwekcją, przez co nierówno oddają ciepło. Powietrze tuż przy nich ma wyraźnie wyższą temperaturę niż w odległym kącie pokoju. Montaż grzejników oznacza też ograniczenia aranżacyjne, jednak ten typ odbiornika ciepła ma też swoje ważne zalety. Grzejniki szybko się nagrzewają, łatwo się je montuje i wyróżniają się niską ceną.

Domy na sprzedaż

Ogrzewanie płaszczyznowe

Alternatywą dla grzejników jest coraz częściej stosowane ogrzewanie płaszczyznowe. Budowa systemu grzewczego w tym wypadku polega na zamontowaniu w podłodze, ścianie, a nawet suficie specjalnych elementów grzejnych. Mogą to być kable grzewcze, systemy kapilarne (rozprowadzające wodę) lub maty na podczerwień. Dużym plusem tego typu rozwiązań jest równomierne rozprowadzanie ciepła w pomieszczeniu. Do zalet należy też zupełna swoboda w urządzaniu wnętrza.

Systemy płaszczyznowe są jednak dość drogie w montażu, a ich koszty eksploatacji zależą głównie od źródła ciepła. Mają też szereg wad związanych ściśle z rodzajem płaszczyzny, w której zamontowany jest system grzewczy. Na przykład te działające w ścianach oddają ciepło również na zewnątrz budynku.

Podczerwień

Ogrzewanie na podczerwień, zwane też systemem infrared lub grzejnikami promiennikowymi, działa dzięki przemieszczaniu się fal elektromagnetycznych poprzez promieniowanie. Energia z podczerwieni nagrzewa pobliskie przedmioty, ściany oraz podłogę. Zamienia się w ciepło w momencie zetknięcia z nimi, a następnie oddają one energię do otoczenia.

W tym systemie ogrzewanie pomieszczeń odbywa się za pośrednictwem specjalistycznych folii, mat i grzejników na podczerwień. Nośniki tego typu mogą emitować fale o różnych długościach, są więc jednocześnie emiterem i dystrybutorem ciepła. Systemy na podczerwień znakomicie współpracują z ogrzewaniem podłogowym, zapewniając wydajne i równomiernie rozprowadzone ciepło. Zaletą niektórych grzejników tego typu jest ciekawy efekt estetyczny, mogą na przykład przypominać kominki.

Jaki sposób ogrzewania domu jest najlepszy?

Jak wspominałam, wybór odpowiedniego systemu grzewczego jest czynnikiem decydującym o kosztach utrzymania domu, a jego wymiana wiąże się z dużymi wydatkami. Dlatego jeśli kupujemy dom z drugiej ręki, dobrze zastanówmy się, czy zamontowane tam ogrzewanie nam odpowiada i jest w dobrym stanie. O tym, czy inwestycja jest opłacalna, decyduje też jakość energetyczna zabudowy. W starszych budynkach nie sprawdzą się pompy ciepła, które do efektywnego działania wymagają, by zabudowa oddawała jak najmniej energii. Aby ogrzewać starszy budynek w bardziej ekologiczny sposób, warto zastosować kocioł na paliwo ciekłe lub gaz oraz wykorzystać istniejący już system dystrybucji energii.

Domy na sprzedaż

Pełną swobodę w kwestii ogrzewania mają inwestorzy budujący własny dom od podstaw. Mogą dostosować swój wybór do wielkości zabudowy, aranżacji wnętrz i indywidualnych potrzeb. Systematycznie postępujący proces odchodzenia od kotłów na paliwo stałe sprawia, że nowe budynki ogrzewa się wciąż popularnym gazem lub wykorzystuje do tego zyskujące coraz większe zaufanie pompy ciepła.

Ogrzewanie gazowe nie jest drogie w porównaniu z innymi źródłami energii i w tym momencie wciąż opłacalne. Dla domu o powierzchni 150 metrów kwadratowych jego koszty roczne w 2023 wynosiły około 15 000 złotych. W perspektywie czasu to źródło ciepła może jednak okazać się coraz bardziej kosztowne w eksploatacji przez wzrosty cen paliw. Prócz tego UE już od 2027 roku planuje wprowadzić ograniczenia pozwoleń na montaż tego rodzaju kotłów w nowej zabudowie. Wszystko po to, by ograniczyć emisję gazów cieplarnianych.

Nic więc dziwnego, że nowoczesne, duże domy w 2024 roku ogrzewane są pompą ciepła. Dzięki temu są relatywnie tanie w eksploatacji, a wydatki związane z ich ogrzewaniem są niezależne od podwyżek cen paliw. Jak wspominałam rozwiązanie to opłaca się jeszcze bardziej, gdy pozyskane ciepło jest przetwarzane w ekonomiczny sposób. Dom traci najwięcej energii przez nieszczelne ściany, okna, nieocieplony dach czy grawitacyjny system wentylacji, w którym 30% do 60% ciepła wymyka się przez komin wentylacyjny. Sporym minusem systemu grzewczego, którego sercem jest pompa, są duże koszty startowe. Instalacja to wydatek rzędu od 10 do nawet 40 tysięcy złotych (dane z 2024 roku). Na szczęście obecnie właściciele mogą korzystać z szeregu dopłat do termomodernizacji domu, w skład której może wchodzić zakup i montaż pompy ciepła.

Aby odpowiednio dobrać sposób ogrzewania budynku, warto brać pod uwagę również jego wielkość. Elektryczne systemy grzewcze i kominki sprawdzą się najlepiej w zabudowie o mniejszej powierzchni użytkowej. Maty, folie i kable grzewcze to rozwiązanie ekologiczne, ale drogie. Ostatnie podwyżki cen energii pokazały, że opcja ta może być ekonomiczna, tylko jeśli system fotowoltaiczny dostarcza prąd do systemów produkujących ciepło. Również dlatego rozwiązania tego typu bezpieczniej jest stosować przy mniejszych domach.

Na rynku dostępne są kominki o mocy odpowiedniej, by zapewnić ciepło w każdym pomieszczeniu dużego domu. To ceny opału sprawiają, że dużo częściej są one montowane w mniejszej obudowie. Warto przy tym pamiętać, że nawet najbardziej nowoczesny kominek z wydajnym systemem grzewczym oddaje spore ilości zanieczyszczeń do otoczenia.

Dowiedz się więcej:

• Jak wybudować dom (krok po kroku)?
• Co sprawdzić w kwestii kosztów użytkowania przed zakupem używanego domu?
• Na co zwrócić uwagę, kupując dom z rynku pierwotnego?

Niniejsze opracowanie ma jedynie charakter informacyjny. Jego treść nie stanowi porady prawnej, podatkowej, finansowej czy z zakresu obrotu nieruchomościami. W celu uzyskania profesjonalnego wsparcia, skonsultuj się ze specjalistą: https://www.nieruchomosci-online.pl/agenci.html

Michalina Janyszek - Specjalistka od nieruchomości z mocno humanistycznym zacięciem. Jako polonistka z wykształcenia, a z powołania poetka oraz tłumaczka, doskonale operuje słowem, co wykorzystuje do popularyzowania branżowej wiedzy.