Współczynnikiem urbanizacji nazywamy procentowy udział mieszkańców miast w ogólnej liczbie ludności. Na podstawie tej wartości określa się rozwoju społecznego danej ludności, gdyż współczynnik urbanizacji bezpośrednio wiąże się z uprzemysłowieniem miasta, po którym następuje dynamiczna migracja ludności z terenów wiejskich do miasta. Co ciekawe, ogólnoświatowy wskaźnik urbanizacji waha się na granicy 50 procent.
Jak obliczyć współczynnik urbanizacji?
Obliczenie wskaźnika urbanizacji nie jest trudne – należy mieszkańców miast w danym np. gminie, powiecie, województwie lub kraju podzielić przez ogólną liczbę ludności na tym obszarze, a następnie wynik pomnożyć przez 100 %. Jeżeli w pewnym powiecie mieszka 50000 ludzi, a w samych miastach 35000, to liczbę 35000 dzielimy przez 50000 i mnożymy przez 100%, co daje w tym przypadku 70-procentowy współczynnik urbanizacji.
Natomiast porównując ze sobą różne regiony świata, najwyższe wskaźnik zaobserwujemy w krajach wysoko rozwiniętych, takich jak Belgia – 96%, Wielka Brytania – 90% czy Holandia – 89%. Najniższe wartości występują przede wszystkim w krajach Afryki i Azji, m.in. w Etiopii – 13%, Bangladeszu – 18% oraz w Indiach – 24%. Natomiast w Polsce wskaźnik urbanizacji wynosi 61 procent. Ten poziom utrzymuje się od kilku lat i jest sporo niższy od krajów Europy Zachodniej, gdzie średnio jest ponad 80 proc. Niski wynik związany jest z dysproporcją miedzy skrajnymi województwami, gdyż blisko 70 procent jest w województwach dolnośląskim i zachodniopomorskim, a tylko 41-45 proc. w podkarpackim i świętokrzyskim.
Mieszkańców miast stale przybywa, choć nowe osoby najczęściej zamieszkują peryferie miast. Dlatego też w procesach urbanizacji pojawiły się różne formy, które tworzą:
- aglomeracje, czyli obszary o dużym skupieniu ludności, której źródłem dochodu jest działalność pozarolna, np. Warszawa, Paryż, Londyn, Moskwa;
- konurbacje, swoisty rodzaj aglomeracji miejsko-przemysłowej, gdzie żadne z kilku dużych miast nie posiada statusu dominującego, np. GOP, Zagłębie Ruhry, Zagłębie Donieckie;
- megalopolis, czyli strefa koncentracji ludności miejskiej na długości nawet kilkuset kilometrów, jak np. w USA od Bostonu do Waszyngtonu.